اقامتگاه قانونی شرکت تجاری، شرایط و جایگاه آن
اقامتگاه شرکت تجاری کجاست؟
در مادۀ 590 قانون تجارت مقرر شده است که: «اقامتگاه شخص حقوقی محلی است که اداره شخص حقوقی در آنجاست». مادۀ ۱۰۰۲ قانون مدنی هم اقامتگاه اشخاص حقوقی را «مرکز عملیات» آنها دانسته است. چنانچه این تفسیر را بپذیریم. که مقصود از مرکز عملیات در مادۀ ۱۰۰۲ قانون مدنی، مرکز عملیات اداری شرکت است. دیگر بحث سنتی و تقریباً بی فایدۀ تعارض بين قانون مدنی و قانون تجارت منتفی خواهد شد.
تعیین مرکز اصلی شرکت
یکی از مواردی که حتماً باید در تنظیم اساسنامه شرکت و اظهارنامه ثبت شرکت مشخص شود. مرکز اصلی شرکت یا همان اقامتگاه شرکت است. تعیین نکردن مرکز اصلی شرکت جزو موارد نقص مدارک است و در صورتی که رفع نشود، ادارات ثبت شرکتها از ثبت شرکت خودداری می کنند. مرکز اصلی شرکت یکی از مواردی است که در آگهی تأسیس شرکت قید می شود. و در روزنامه رسمی هم منتشر می گردد. حفظ حقوق اشخاص ثالث و منافع عمومی اقتضاء می کند. که تنها نشانی اعلام شده در اسناد پروندۀ ثبت شرکتها مرکز اصلی و اقامتگاه شرکت تلقی گردد، حتی اگر عملاً مركز اصلی شرکت در جای دیگری مستقر شده باشد.
مقررات قضایی در خصوص مرکز اصلی شرکت
مادۀ 76 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی به نوعی اعلامی به اداره ثبت شرکتها را محل ابلاغ اوراق دعوا دانسته است. برابر این ماده: «در دعاوی راجع به سایر اشخاص حقوقی دادخواست و ضمائم آن به مدیر یا قائم مقام او یا دارنده حق امضاء و در صورت عدم امکان به مسؤول دفتر مؤسسه با رعایت مقررات مواد (68، 69 و ۷۲) ابلاغ خواهد شد. و… هرگاه ابلاغ اوراق دعوا در محل تعیین شده ممکن نگردد، اوراق به آدرس آخرین محلی که به اداره ثبت شرکتها معرفی شده ابلاغ خواهد شد» (تبصرۀ ۱). همچنین به موجب تبصرۀ ۳ این ماده: «در دعاوی مربوط به شرکتهای منحل شده که دارای مدیر تصفیه نباشند، اوراق اخطاریه و ضمائم آن به آخرین مدیر قبل از انحلال در آخرین محلی که به ادارۀ ثبت شرکتها معرفی شده است، ابلاغ خواهد شد».
لازم به ذکر است که آئین نامه اجرایی قانون الزام اختصاص شماره ملی و کدپستی برای کلیه اتباع ایرانی مصوب ۱۳۷۸ شامل کلیۀ اشخاص حقوقی، از جمله شرکتهای تجاری هم هست.
مقررات آدرس شرکت در اروپا و انگلیس
جزء ب بند دوم قسمت 9 قانون شرکتهای انگلستان مقرر می دارد که متقاضی ثبت شرکت باید هنگام تقاضای ثبت مشخص نماید که «دفتر ثبت شدۀ شرکت» در کدام یک از قلمروهای سه گانه پادشاهی متحد (انگلستان، ویلز، والز) واقع خواهد شد. دفتر شرکت در هر کجا واقع شود، مأمور ثبت شرکتهای آن محل صالح به ثبت شرکت خواهد بود. در انگلستان بین دو مفهوم «اقامتگاه شرکت» و «محل استقرار شرکت»؛ تفاوت قائل میشوند. اقامتگاه شرکت همان است که به مأمور ثبت شرکتها اعلام شده و به ثبت رسیده است، اما «محل استقرار شرکت» جایی است که اداره و مدیریت شرکت در آنجا انجام می شود. بر این اساس شرکت ممکن است در کشورهای مختلفی واقع شده باشد و در هر کدام از این کشورها محل اداره داشته باشد. در حقوق اين کشور تشخیص محل استقرار شرکت از لحاظ تکالیف مالیاتی اهمیت دارد؛
اقامتگاه قانونی شرکت تجاری، شرایط و جایگاه آن
مقررات آدرس و مرکز اصلی شرکت در اروپا و انگلیس
در حقوق فرانسه بر اساس ماده 2-210 قانون تجارت این کشور، هر شرکتی باید یک مرکز اداری (siege social) داشته باشد و در تمام اسناد و مدارک شرکت مرکز اصلی باید قید شود. تعیین مرکز اصلی شرکت در صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده به دعاوی شرکت، محل انجام تشریفات قانونی ابلاغ، قانون حاکم بر شرکت و تابعیت شرکت تأثیر گذار است. چنانچه اقامتگاه واقعی شرکت محلی غیر از اقامتگاهی باشد که در اساسنامه قید شده و به مرجع ثبت شرکتها اعلام گردیده است، باشد، چنین امری در مقابل اشخاص ثالث قابل استناد نیست.
